Als er door paardenfokkers wordt gepraat over de fokkerij, komen steevast de termen OPU en ICSI ter sprake. Iedereen heeft er wel een mening over. Maar wat is het nou precies en wat zijn de voor- en nadelen naar de toekomst toe bekeken?

Middels ICSI is het mogelijk om één zaadcel in een eicel te brengen, waaruit een embryo kan ontstaan. Tom Stout is de uitgelezen persoon om het een en ander hierover uit te laten leggen. Deze van origine Engelsman is hoogleraar voortplanting aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht: “De term OPU betekent ovum pick-up, ofwel het oogsten van eicellen. ICSI staat voor intracytoplasmatische sperma-injectie. Middels deze techniek is het mogelijk om één zaadcel in een eicel te brengen, waaruit een embryo kan ontstaan. Deze techniek is een uitkomst in het geval van bijzondere merries, die bijvoorbeeld wel goede eierstokken maar geen goede baarmoeder hebben. Of voor merries die in de sport lopen, maar waarvan de eigenaar of ruiter geen embryo’s wil spoelen, omdat de merrie gedurende de periode van insemineren en spoelen vaak minder presteert. Met de procedures van OPU en ICSI blijven sport en fokkerij prima te combineren. In de regel krijgt de merrie na de ingreep twee dagen rust, daarna kan de training worden hervat.”

Een uitkomst
Stout legt uit dat voor de fokker ICSI ook een uitkomst kan zijn als een speciale merrie komt te overlijden of moet worden ingeslapen. “Als er nog tijd voor is, maar ook meteen na de euthanasie, kunnen eicellen worden geoogst en vervolgens voor ICSI worden gebruikt. ICSI kan ook hulp bieden bij het gebruik van bijzonder of kostbaar sperma van een beroemde dressuur- of springhengst. Bij normale inseminatie kan dit dan slagen, maar het kan ook mislukken. In dat laatste geval ben je het rietje sperma en meestal ook je geld kwijt. Door ICSI kun je uit één rietje meerdere pogingen doen. Je kunt namelijk kleine stukjes van het rietje afknippen en hieruit voldoende zaadcellen halen om meerdere geoogste eicellen te injecteren en bevruchten. ICSI biedt op commercieel gebied ongekende kansen om genetisch topmateriaal te vermarkten.”

ICSI kan het hele jaar
De normale en natuurlijke vruchtbaarheidscyclus van een merrie valt meestal stil in november en start zo ongeveer in maart weer op. ICSI kan gedurende het hele jaar worden toegepast, maar de vier stille maanden in de wintertijd zijn volgens Tom vaak de mooiste maanden om eitjes te oogsten. “Vooral omdat in deze tijd de follikels niet al te groot worden en er meer gemaakt worden. Van de heel grote follikels is het lastiger om een eicel te winnen. Van beide eierstokken kunnen meerdere eicellen worden geoogst. Dat aantal varieert van twee tot meer dan dertig. Deze worden vervolgens, met een rietje sperma, door een koerier naar Italië gebracht. De bevruchte en dus geslaagde embryo’s worden ingevroren en kunnen later in een draagmoeder worden gezet. Op de faculteit kunnen we ook het gehele OPU/ICSI-pakket uitvoeren, met daarin ook de bevruchte en bevroren embryo’s. Alhoewel dit goed loopt, kunnen wij en willen wij het niet op het niveau van Italië aanbieden. In Utrecht willen wij ons beperken tot bijzondere gevallen zoals merries die onverwachts overlijden. Voor de massaproductie sturen wij bij voorkeur de eicellen naar Avantea.”

Vooruitgang
“In de beginfase van ICSI, dat is zo’n twintig jaar geleden, prikten we hier in Utrecht gemiddeld zo’n tien follikels in de merrie aan. Dit leverde slechts twee tot drie eicellen op. Met een beetje geluk bleef daarvan één embryo over. De slagingskans is inmiddels al enorm verbeterd. Momenteel levert 70% van de OPU/ ICSI-pogingen één of meerdere embryo’s op. Het gemiddelde aantal embryo’s per geslaagde poging ligt dan op 2,5. Vorig jaar hebben wij 550 ICSI-embryo’s getransplanteerd. Van de eerste paar 100 ICSI-veulens zijn er tot nu toe geen indicaties dat ze qua gezondheid verschillen van de via KI of ‘gewone’ embryotransplantatie verwekte veulens. Fokkers blijken oprecht geïnteresseerd in de mogelijkheden en buiten het dekseizoen verrichten we wekelijks vijftien tot vijfentwintig OPU’s. Dit jaar hebben al 300 transplantaties plaatsgevonden, en bij meer dan 150 van de eerste 200 is de dracht al bevestigt via het eerste echografisch onderzoek. Er liggen nog ruim 800 embryo’s in stikstof opgeslagen. Een groot voordeel van deze techniek is dat er een beduidend kleiner aantal draagmoeders nodig is dan bijvoorbeeld bij ET het geval was. Dat is vooral omdat de cyclus niet gesynchroniseerd hoeft te worden. Het embryo wordt getransplanteerd op het moment dat de draagmoeder op de juiste dag van de cyclus zit. Inmiddels weten wij dat dit dag vier na de eisprong is.”

Nadelen
De kosten voor ICSI zijn aan de hoge kant. “Dat is omdat het winnen van de eicellen behoorlijk arbeidsintensief is. Er zijn drie personen nodig om de eicellen te oogsten en in het laboratorium zoekt een ander persoon de eicellen op in de gewonnen vloeistof. Een eicel zit bij een paard vaster dan bij andere diersoorten en het is een kunst, die zeker enige ervaring vereist, om deze onbeschadigd uit een merrie te halen. Tegenover de hoge kosten voor de eicelwinning staat dat de kosten bij het te gebruiken sperma weer veel lager liggen. Als fokker en bedenker zou je deze embryo’s, na het slagen van het proces, over de hele wereld kunnen verkopen en versturen, mits de merrie en het sperma aan bepaalde gezondheidseisen voldoen. Dit biedt dan ook op commercieel gebied ongekende kansen om genetisch topmateriaal te kunnen vermarkten. Voor Nederland als paardenland is het heel belangrijk dat deze techniek verder wordt uitgebouwd.”

Kansen
Rijk-Jan Pleijter van paardenpraktijk Dier-N-artsen te Oosteind is gespecialiseerd in vruchtbaarheid. Hij legt uit: “De techniek biedt zeker goede mogelijkheden, maar het is vooralsnog geen efficiënt proces en daarbij bijzonder arbeidsintensief. Je gaat voor een ovum pick-up met een naald in de vagina van de merrie en dat geeft natuurlijk al iets meer risico dan bij bijvoorbeeld ET. Bij ET heb je meestal binnen een uur de merrie al gespoeld, maar een OPU voor ICSI duurt al gauw twee tot drie uur. Tijdens die procedure sta je met drie mensen achter de merrie. Een om te spoelen, een ander zoekt met een echoapparaat de follikels met daarin de eicellen en één om deze aan te prikken en te oogsten. Een eicel zit bij een paard, anders dan bijvoorbeeld bij een rund, heel vast in het follikel. Dus iemand moet spoelen en schrapen. Soms moet wel zes tot acht keer worden gespoeld om een eicel los te krijgen. Als dat eenmaal gelukt is wordt, voordat we ermee verder gaan, de eicel onder de microscoop uitvoerig bekeken. Voordat we overigens aan OPU beginnen, onderzoeken we eerst of er op de eierstokken van de merrie zich minstens tien follikels bevinden. Deze moeten een doorsnee hebben van minstens één centimeter.”

Select groepje
Vooralsnog lijken alle veulens gezond, maar we moeten wel voor ogen houden dat het om nog een relatief klein aantal gaat.” Rijk-Jan speelt zijdelings voor advocaat van de duivel: “Dat ICSI gaat doorzetten is voorspelbaar. Over ET riep iedereen in het begin dat het niets zou zijn, maar dat is inmiddels een heel normaal bevonden procedure, wordt zeer intensief toegepast en heeft een aantal fokkers veel goeds gebracht. Bij een normale gezonde merrie en normaal sperma ben ik nog altijd meer een voorstander van ET dan OPU/ICSI om meerdere nakomelingen van de merrie te verkrijgen. Daarbij kijk ik naar wat de impact de OPU toch heeft voor de merrie en de hoge kosten van het OPU/ICSI traject voor de fokkers. Maar deze techniek maakt het wel mogelijk om veulens te verkrijgen van merries en hengsten die normaal geen nakomelingen meer kunnen produceren. Waarschijnlijk blijft ICSI voorbehouden aan een select groepje en wordt de fokkerij in stand gehouden door de fokkers die op de traditionele manier een veulen willen fokken. De laatste groep zorgt meteen voor de broodnodige genetische diversiteit in de paarden- populatie, anders zou door ICSI best wel eens heel snel een verenging daarvan kunnen plaatsvinden.”

Verwacht u binnenkort een veulen? Of bent u van plan in de toekomst te gaan fokken? Wij hebben handige tips, de meest gestelde vragen en informatie over het fokken en registeren van uw veulen(s) op een rijtje gezet. Tevens bieden wij nu een korting aan op het aanvragen van het D-OC-predicaat bij uw veulen, daarover leest u hier meer. Wilt u alvast genieten van de veulens van andere fokkers of uw eigen veulen(s) showen aan medefokkers? Word dan lid van de speciale Facebookgroep voor KWPN Veulens!