Enkele jaren geleden werd het stappenplan Gelders Paard 2030 geïntroduceerd met daarin een zorgvuldig uitgestippeld pad over de toekomst van het Gelders paard. Met zes kenners en liefhebbers keken we onlangs in Ermelo naar de huidige stand van zaken en de uitkomst was overwegend positief.

Een gemêleerd gezelschap schoof rond de tafel op het KWPN-centrum. Natasja Garritsen-Berkelaar heeft een ruitersportzaak, fokt hobbymatig en is een enthousiast liefhebber van de Gelderse fokkerij. Jan Vonk is voormalig Fokker van het Jaar en fokte al menig keuringskampioen, hij heeft zitting in de Fokkerijraad en is KWPN-paspoortconsulent. Og3ne en Miss Montreal had Marcel van Bruggen fraaie keuringskampioenen en zijn Gelderse hengsten Edmundo en diens zoon Odin laat hij graag zien. Jean­-René Luijmes start momenteel Zware Tour met de Gelders geregistreerde Deifeldt’s King van de Landhorst en heeft de Gelderse hengst Markant BK onder het zadel. Luuk Smetsers schoof als inspecteur Gelders paard aan. Deze dressuurpaardenfokker is sinds drie jaar KWPN­-inspecteur voor dressuur en nam daarnaast het stokje over van Wim Versteeg als inspecteur Gelders paard. Hippisch journalist, fokker en groot liefhebber van het Gelders paard Gemma Jansen leidt het gesprek, zij heeft met haar man en dochter het fokbedrijf Landlust, waar in bijna alle fokmerries nog een flinke dosis Gelders bloed stroomt. Het gezelschap was er snel uit over hoe een Gelders paard eruit moet zien. Dat werd door Jan als volgt verwoord: “Een paard met een mooi voorkomen, met iets meer massa en bot, dus robuuster dan een gemiddeld dressuurpaard. Ik zie ook graag de kenmerkende elegante manier van bewegen, met heffing in de voorknie en een sterk ondertredend achterbeen.”

Eén oogopslag
Natasja: “Je moet wel in één oogopslag kunnen zien dat het om een Gelders paard gaat. En het karakter is ook enorm belangrijk. Een Gelders paard moet meewerkend en ijverig zijn, maar ook nuchter. Niet te heet, maar ook zeker niet te traag, een karakter waarmee ook iedere goedwillende en enthousiaste hobbyruiter overweg kan. In onze ogen is dat echt een speerpunt in de Gelderse fokkerij, dat kan niet genoeg benadrukt worden.”
Luuk: “Het lastige met karakter is dat het niet gemakkelijk objectief te meten is. Wat ís een goed karakter? Dat kan voor iedereen verschillend zijn. Bij de Gelderse hengsten wordt karakter expliciet getest, onder meer in het verrichtingsonderzoek onder het zadel tijdens het rijden in het terrein. Met dat laatste onderscheiden we ons echt van de andere fokrichtingen. Als jury krijg je zo heel veel informatie over een hengst: hoe gedraagt hij zich op vreemd terrein en onder verschillende omstandigheden? Een hengst wordt natuurlijk gedurende een aantal weken getest, dat is bij merries iets lastiger. Als ze meedoen aan de EPTM maken we ze langer mee, maar meestal zien we ze alleen tijdens een IBOP. Daarin wegen, naast de aanleg, vooral de rijdbaarheid en instelling zwaar mee, dat geeft wel meteen een eerste indruk. Vooral van het springen kunnen we veel afleiden. Ze hoeven echt geen fantastische techniek te tonen, maar wel inzet en werk ­ willigheid tonen in hetgeen wat van ze gevraagd wordt.”
Jean-René: “Persoonlijk houd ik van de combinatie: het luxere van een rijpaard en het nuchtere en sterke van een Gelderse. In de rijderij zie ik bij een Gelderse graag wat meer lossigheid, maar wat ik vooral heel positief vind is dat ze echt vóór je willen vechten in plaats van tegen je. Een dressuurpaard is doorsnee heter en een Gelders paard eerder op de goede manier brutaal. En ze zijn heel hard, ze mankeren eigenlijk nooit wat. Voor mijn gevoel kan een Gelderse hengst soms best veel betekenen in de dressuurfokkerij: meer bot, massa, maat, hardheid, kracht en een nuchterder karakter. Andersom geldt het ook, voor de lossigheid en het sierlijke, maar je moet wel blijven zien dat het een Gelderse is.”

Klassiek koesteren?
Vooralsnog moet één van beide ouders Gelders geregistreerd staan om het veulen in de fokrichting Gelders paard te registreren. Er gaan stemmen op dat de hoeveelheid klassiek bloed meer moet worden gekoesterd en ‘vreemd bloed’ veel meer moet worden ingeperkt.
Marcel: “Die bloedlijnen moeten we wel in ere houden, want daar komt de braafheid en de kracht vandaan. We willen ook niet teveel ander bloed in onze fokkerij trekken, maar het is wel goed dat het voor de rest een open fokkerij is. Want we willen blijven verbeteren en zo ver mogelijk wegblijven van erfelijke problemen door inteelt.”
Jan: “De Gelderse fokkerij is geen ras, maar een typefokkerij. We proberen zo dicht mogelijk bij het type te blijven, en daarnaast het goede karakter in stand houden. Als een dressuurhengst kan bijdragen aan dat doel, dan heb ik er geen probleem mee om die te gebruiken. 50 jaar geleden had je het klassieke Gelderse paard en tegenwoordig heb je de moderne variant. Ik geloof niet dat ik terug wil naar die hengsten van 50 jaar geleden. Zij stonden algemeen bekend om hun grote hoofden en werden omschreven als ‘kleine paarden met korte pootjes’. Via selectie zijn we vooruitgegaan om een steeds beter paard te krijgen. Dan moet je vooruitkijken in plaats van achterom.”
Luuk: “Een klassiek Gelders paard mag best een persoonlijk fokdoel zijn. Onder de KWPN-­vlag is voor het Gelders paard een fokdoel gespecificeerd en elke fokker maakt zelf het besluit om daaraan mee te doen.”
Marcel: “We hebben allemaal een fokdoel, iedereen kijkt op zijn eigen manier naar een paard. Daarom is het wel goed dat het type van het Gelders paard duidelijk vastligt, zodat je weet waar je heen moet. Binnen het kader van type en karakter kunnen wij de keuze zelf bepalen.”
Jean-René: “Oud klassiek­-bloed behoort inderdaad tot een bepaalde periode. Ik jureer al heel lang op dressuurwedstrijden en kreeg vroeger soms van die ‘ouderwetse’ paarden in de baan. Zo’n paard kwam moeilijk aan zijn punten, omdat de lossigheid en lichtvoetigheid vaak ontbraken en juist dat geeft jeu aan een proef. Ik denk dat je moet meegaan met de tijd en in wat wordt gevraagd door de ruiters.”

Wereldwijd steeds populairder
Welke reputatie heeft het Gelders paard heden ten dage?
Marcel: “Voor mijn gevoel zijn we de laatste jaren op de goede weg en het Gelders paard wordt wereldwijd steeds populairder. Ik word dagelijks gebeld voor brave paarden. Vroeger liepen de tribunes wel eens leeg als de Geldersen in de ring kwamen, dat is tegenwoordig echt niet meer zo. De mensen blijven er juist voor zitten. Het Gelders paard mag dan qua exterieur gemoderniseerd zijn, door het eerlijke karakter willen ruiters en menners ze graag hebben. In de aangespannen samengestelde wedstrijdsport is er veel vraag naar. Een tuigpaard maakt meer spektakel voor de wagen. Een Gelderse is rustiger, maar ze zijn wel voorwaarts en ze kunnen heel goed stappen. Kijk ook de resultatenlijsten in de sport maar eens door, ze doen het daarin echt heel goed.”
Natasja: “Sport vind ik belangrijk, mijn Melotti Texel heeft succesvol de IBOP onder het zadel gelopen, ook de aangespannen variant, en is daarna in de sport uitgebracht tot in het ZZ-­Licht. Ik vind de sport een belangrijke graadmeter voor merries, ook voor hengsten trouwens.”
Jan: “Iedereen kent de Gelderse Grand Prix-­paarden Atze, Zeronica en Tyara. In het springen had je Gondelier en Goudsmid die indruk maakten. Grand Prix is niet ons hoofddoel, maar het is mooie reclame als het wel lukt. Als ik de paarden op de huidige keuringen in de Gelderse richting zie, heb ik er alle vertrouwen in dat enkele paarden op heel hoog niveau kunnen gaan lopen. Als populatie doen we het zeker niet slecht.”
Jean-René: “Het is belangrijk dat een Gelders paard in de sport kan presteren. Voor mij mag dat op een minder hoog niveau dan een dressuurpaard. In mijn ogen is het Gelders paard het beste paard voor de breedste groep. Daar moeten we als fokkers juist heel trots op zijn.”
Luuk: “Er is een grote groep mensen waarvoor de kenmerken van het Gelders paard overeenkomen met hun gebruiksdoel. Daardoor is er een stijgende vraag naar een betrouwbaar en braaf Gelders paard.”

Vergaarbak
Jan: “In mijn ogen is het Gelders paard inmiddels een echt merk geworden. De juryleden weten van Gelders Paard 2030 en daarop ligt hun focus. Zij zijn ook met de tijd meegegaan. Toen het Gelders paard net een officiële fokrichting was, is het lange tijd een vergaarbak geweest van tuigpaarden en dressuur­ of springpaarden die niet goed genoeg waren voor hun eigen fokrichting. Door de duidelijke typeduiding is de laatste tien of vijftien jaar de uniformiteit echt toegenomen. Als ik op de NMK de Gelderse merries in de ring naast de dressuurpaarden zie, dan vind ik nog steeds de Gelderse paarden het mooist.”
Marcel: “Dat klopt. Er komen steeds minder paarden die nog heel ouderwets zijn op de keuring, dus wat er loopt is mooi en kan goed bewegen. Wat ik echt een voordeel vind, is dat de jury de laatste jaren veel opener en beter benaderbaar is geworden. Ik kan na afloop van een beoordeling er rustig even naartoe lopen en om meer uitleg vragen als ik iets niet begrijp. Of je het daar mee eens bent of niet, je weet dat je meedoet aan een jurysport. Op de terugweg naar huis ben ik nog altijd even blij met hetzelfde paard.”
Natasja: “Vanuit het KWPN zou soms meer promotie mogen worden gemaakt voor het Gelders paard, maar ik snap ook wel dat er dan wel wat te melden moet zijn. Persoonlijk promoot ik door mijn beste Gelderse overal te laten zien.”
Luuk: “Bij dressuur­, spring­ en tuigpaarden is het gebruiksdoel duidelijk, maar het fokdoel van het Gelders paard is veelzijdigheid. Dit is af en toe wel lastig, maar dat maakt het ook mooi en uitdagend. Als jury zijn we ons ervan bewust dat het contact en de verbinding met onze achterban enorm belangrijk is. Ik waardeer het enthousiasme en de inzet van de fokkers en ervaar het contact als heel positief.”
Jean-René: “We moeten met z’n allen vooruit blijven kijken en genieten van het Gelders paard en gewoon heel veel plezier ermee hebben.”

Dit is een deel van een artikel uit het nieuwste nummer van het KWPN Magazine. Wilt u graag meer artikelen lezen? Leden krijgen het KWPN Magazine, met daarin prachtige verhalen, interessante achtergrondartikelen, persoonlijke interviews en fokkerij-informatie, thuisgestuurd. Geen lid? Bestel dan het KWPN Magazine in de KWPN Webshop.

Bron: KWPN (overname niet toegestaan)
Tekst: Gemma Jansen
Foto: Sandra Karman