Vanaf zijn jeugd spelen paarden een hele belangrijke rol bij Jan Litjens uit het Gelderse Afferden. Hij rijdt verschillende keren per week, neemt wekelijks springles, maakt nog regelmatig zelfgefokte paarden zadelmak en stelt ze vervolgens met succes voor in de IBOP. En dat als bijna 75-jarige, een leeftijd waarop de meeste mensen het wat rustiger aan doen.

Hoewel Jan met z’n broer Titus en vader altijd al paarden had en zij serieuze fokkers waren, kwam Dierette pas later op z’n pad. De Ultimo-dochter werd door Jan Litjens zelf beleerd en in de IBOP voorgesteld. “Ik heb uiteindelijk in de klasse M gesprongen met haar. Daarna heeft Kim Derks uit Bergharen, een veel betere ruiter dan ik, haar nog een poosje uitgebracht. Op een wedstrijd in Laag-Soeren sprong ze fantastisch en kwam er een buitenlander naar me toe om de merrie te kopen. Ik antwoordde de Egyptische springruiter Karim El Zoghby, want dat bleek hij te zijn, dat ik er een weekje over wilde nadenken. Na die week zei ik dat hij de sportgenen mocht hebben en ik de fokkerijgenen wilde. Als ze klaar was met de sport, wilde ik haar terug hebben. Hetgeen we in een ‘gentlemen’s agreement’ vastgelegd hebben. Karim heeft heel fijn met haar tot in het 1.60m gesprongen.

Blessure
Zo’n drie jaar geleden belde hij op dat hij VIP-kaarten voor ons had voor de wedstrijd in Aken. Tussen dat telefoontje en die wedstrijd is ze helaas geblesseerd geraakt en als dertienjarige kwam ze weer bij ons op stal. Weliswaar met een pittige blessure, maar haar laten inslapen wilde ik vooralsnog niet, want dat doe je maar één keer. Hoewel de blessure nooit helemaal genas, was ze wel pijnvrij. Dus ben ik met haar gaan fokken. Haar eerste veulen UFO L was een hengstveulen van de hengst Corydon van T&L en nu gelukkig een merrieveulen Violette L, een dochter van Cape Coral. Dit was overigens niet haar eerste merrieveulen, want als driejarige heb ik haar voor de sport uit laten dekken met Vittorio. Uit deze combinatie is stermerrie Hyrette geboren. Zij is via Karim verkocht naar Egypte. Toen ze verhuisde daarheen had ik al een dochter van El Salvador van haar. Met deze Lyrette heb ik meegedaan aan de IBOP, hier ontving ze 80 punten en werd ze elite. Tijdens de IBOP werd gezegd: ‘Zie hier een fokker van een uitstervend ras. Eentje die het paard zelf heeft gefokt, opgeleid en hier zelf voorstelt’. Zij is nu nog een van mijn fokmerries. Ik heb er overigens nooit spijt van gehad dat ik de afspraak met Karim heb gemaakt, die hij overigens keurig is nagekomen. Dit is in mijn ogen de enige manier om als kleine fokker een 1.60m-paard op stal te krijgen.”

Heilige avond
“Ik heb altijd wel veel gedaan om in conditie te blijven. Bijvoorbeeld een paar keer per week hardlopen, atletiek was naast het paardrijden ook een passie van me. En dat ook redelijk fanatiek, want ik heb de marathons van New York, Berlijn, Amsterdam en Rotterdam gelopen. In de winterdag was het weleens een uitdaging om naar buiten te gaan na een lange werkdag. Een goede conditie om te kunnen blijven paardrijden was natuurlijk ook mijn doel en daar had ik veel voor over. De donderdagavond noemen ze thuis ‘de heilige avond’. Daar durft niemand aan te komen; al meer dan dertig jaar laad ik op donderdagavond een paard in de trailer en ga lessen bij stal Diks in Vorstenbosch. Henk geeft in ons ‘clubje’ onder andere les aan Kees Hage, hoefsmid Marcel van Roesel en zijn dochter Romy, parcoursbouwer Louis Koninckx en mijn persoon. Tussen Romy en mij zit 50 jaar leeftijdsverschil. Inmiddels loop ik vanwege mijn versleten knie niet meer hard, maar ga ik met Joke mee naar seniorengym. Je kunt je voorstellen dat ik daarvoor wel even over een drempel heen moest.”

Paarden-CAO
“Mijn jonge paarden breng ik eind april naar de uiterwaarden. Daar ga ik iedere dag even bij ze kijken en neem wat brokjes mee. Op die manier verwilderen ze niet en blijven ze vertrouwd met mij. Wat ik ook nog doe is de door mij gefokte merries zadelmak maken, op mijn eigen manier natuurlijk. Fokkers brengen hun jonge paarden weg en dan moet het snel geregeld worden, want als het te lang duurt kost het teveel. Bij mij is tijd geen factor; ik kan er rustig een half jaar of langer over doen voordat ik erop klim. Als het niet goed voelt, dan stel ik het uit. Ik kijk het per paard aan. Ik ben jarenlang mee veulens wezen selecteren voor de veiling, met Sjef van Rijswijk en Cor Loeffen. Dan kom je op allerlei plekken, soms ook bij bekende paardenmensen. Als ik ze met hun paarden bezig zag, dacht ik nog wel eens: dat zijn geen paardenmensen. In dat opzicht pleit ik voor een paarden-CAO op een A4. Er valt nog veel te winnen als het gaat over onze omgang met paarden. De fokvereniging Maas en Waal/Rijk van Nijmegen organiseerde in samenwerking met de studieclub Brabant onlangs een geweldige avond over paardenwelzijn, met Charlotte Dekker en Ralph van Venrooij van het KWPN. Als paardenwereld moeten we veel transparanter zijn in wat we doen met onze paarden en ons ervan bewust zijn dat we met onze paardensport onder een vergrootglas liggen. We moeten onze passie voor paarden en ons gezamenlijk plezier blijven uitstralen.”

Tweestrijd
“Negen jaar heb ik in het bestuur van de regio Gelderland en de Ledenraad van het KWPN gezeten. Mooie jaren. Nu ben ik nog voorzitter van de Fokvereniging Maas en Waal/Rijk van Nijmegen. Deze club heeft nog ongeveer 70 leden, maar bij activiteiten zijn we al blij als er 20 tot 30 leden komen opdagen. De fokkerij is in een lastig tijdvak terechtgekomen, want het is een dure en tijdrovende aangelegenheid geworden. Jaarlijks fok ik één tot twee veulens. Met de Fokvereniging gingen we ieder jaar in de zomer veulens kijken bij Wim van Dam in Lienden, een hele typische en bijzondere paardenman. Mevrouw Van Dam, die zeer gastvrij was, schonk de koffie in. Wij zeiden tegen Wim: ‘We proberen om goede veulens te fokken, maar dat kost ons altijd geld, we komen bij jou kijken hoe jij dit doet’. Wim antwoordde: ‘Litjens, drink de koffie maar op en dan kun je gaan, want hier kost het namelijk ook geld’. Dat was in ieder geval eerlijk en bevestigde ons idee dat de fokkers de dokkers zijn. De kosten willen we als hobbyfokker vaak niet eens weten. Als fokker ben je vaak beperkt in je eigen capaciteiten en omstandigheden. Je brengt de paarden uit tot op een bepaald niveau en dan komt de handel eromheen de beste uitzoeken. Bij een verkoop leveren emotie en commercie vaak een tweestrijd. De handel is op dit moment slecht, oudere fokkers vallen af en er komen te weinig nieuwe bij, want fokkerij kost veel geld en alles is al zo duur. Dus ja, ik zie de toekomst van de fokkerij wel met zorg tegemoet.”

Keuringsgebeuren
Na zo’n 75 jaar heeft Jan op paardengebied een schat aan herinneringen: “Ik heb alle grote veranderingen op keuringsgebied meegemaakt. Vroeger keek je uit naar de Centrale Keuring in Bennekom. Iedereen die een driejarige had met een kop en staart ging ermee naar die stamboek- en premiekeuring. Er was nog veel gemeenschapszin. Vervolgens kwam de specialisatie en werden groepen fokkers van elkaar gescheiden. Tegenwoordig maakt bijna niemand nog zijn eigen paard keuringsklaar en dan wordt het weer een kwestie van geld. Mensen met betere portemonnee kunnen ze langer wegzetten. Dan wordt de keuring een soort competitie van wie het paard er het mooiste voor heeft staan. Dat gaat voor mijn gevoel wel ten koste van het echte keuringsgebeuren. Thuiskeuringen zijn wel een heel goed initiatief, want zo betrekken we er als stamboek wel weer meer mensen bij. We moeten met z’n allen proberen een correct paard te blijven fokken, maar ik weet ook wel dat de sport uiteindelijk het belangrijkste is.”

Geen dankbaar werk
“Het zijn moeilijke tijden voor een stamboek om een eigen identiteit te bewaren. Het KWPN heeft zeker een streepje voor wat gezondheid en index betreft. Ik bezoek altijd de springdagen van de KWPN Stallion Show en vind dat Wout-Jan van der Schans de beslissingen van de hengstenkeuringscommissie heel goed kan uitleggen. Lastig is wel dat tegenwoordig iedereen een mening heeft en deze in het rond oreert. Zelf ben ik een voorstander van positief commentaar, op een nette manier zonder iets of iemand af te breken. Het is voor een vereniging geen dankbaar werk om dingen te organiseren voor de leden, toch moet het KWPN zijn leden blijven uitnodigen. Online vergaderen levert geen bijdrage aan het verbinden van de leden. We moeten aandacht hebben voor de kleine fokkers en niet alleen voor de ‘grote mannen’. Zeg iedereen gedag en maak een praatje. Wat dat aangaat, bewaar ik hele dierbare herinneringen aan de gesprekken met Arnold Kootstra en Dirk Reijne bij de fokkers aan de keukentafel. Wat een paardenkenners en voor de fokkers hadden ze het hart op de juiste plaats. Daar heb ik nog heel veel van geleerd. In dat opzicht wil ik ook nog graag Hank van Campen noemen. Hij gaf onlangs een lezing bij onze Fokvereniging, daarbij legde hij een aantal mooie stellingen voor, stelde zich kwetsbaar op en hij was heel benieuwd naar de drijfveer en zienswijze van alle aanwezige fokkers. Zulke mensen hebben we nodig. Het wordt sowieso tijd voor jonge mensen en daarvoor zet ik heel graag een stapje opzij. Want op deze leeftijd wil ik eigenlijk vooral nog genieten van mijn paarden, ons gezin en kleinkinderen”, besluit Jan.

Dit is een deel van een artikel uit het nieuwste nummer van het KWPN Magazine. Wilt u graag meer artikelen lezen? Leden krijgen het KWPN Magazine, met daarin prachtige verhalen, interessante achtergrondartikelen, persoonlijke interviews en fokkerij-informatie, thuisgestuurd. Geen lid? Bestel dan het KWPN Magazine in de KWPN Webshop.

Bron: KWPN (overname niet toegestaan)
Tekst: Gemma Jansen
Foto: Jessica Pijlman