Het welzijn van dieren, en dus ook van paarden, krijgt in Nederland (terecht) veel aandacht. Zoals eerder gezegd: in een land met een hoge welvaart voor mensen moet er ook ruim aandacht zijn voor het welzijn van dieren. Met een prachtig (te droog) voorjaar is het goed om nu al eens na te denken over de zomer. Zeker omdat klimaatwetenschappers hebben aangegeven dat ook in Nederland hittegolven in aantal en in sterkte zullen toenemen. De Werkgroep Gezondheid van de Sectorraad Paarden heeft in 2017, op verzoek van de minister en in overleg met bij de SRP aangesloten organisaties en andere betrokkenen, een ‘Protocol Extreme Weersomstandigheden voor Paarden' ontwikkeld en heeft dit daarna geëvalueerd en enige malen aangepast. Wat te doen bij ‘hitte’ komt hierin uitgebreid aan bod.

De NVWA heeft recent aangekondigd deze zomer op (zeer) warme dagen aandacht te schenken aan de bescherming tegen de hitte van paarden die buiten in een wei of paddock lopen. Ook zullen transporten worden gecontroleerd. Wat zijn belangrijke aandachtspunten?

Comfortzone
Paarden zijn warmbloedige dieren met een normale lichaamstemperatuur, rectaal gemeten, tussen de 37,5 en de 38,2°C. Bij ziekte kan de lichaamstemperatuur wat hoger zijn, maar boven de 40,5 tot 41,0°C zal er schade aan de lichaamscellen optreden. De ‘comfortzone’ is de omgevingstemperatuur waarbij een warmbloedig dier met minimale inspanning zijn lichaamstemperatuur op peil kan houden. De comfortzone voor een paard ligt ongeveer tussen de +5°C en de +20°C. Dat is duidelijk lager dan die van de mens. De literatuur is hier niet altijd eenduidig over, want er wordt als bovengrens voor paarden ook wel 25°C of 30°C aangegeven. In Nederland is men het er redelijk over eens dat de optimale staltemperatuur voor volwassen paarden tussen 10­ em 15°C ligt en voor jonge veulens tussen de 15­ en 20°C.

Warmte een probleem?
Als warmte echt een probleem voor een dier of mens wordt, wordt gesproken van ‘hitte­stress’ (heat stress). Al in 2007 is er voor mensen door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) een Nationaal Hitteplan opgesteld. Ook dit plan is aan de hand van jaarlijkse evaluaties enkele malen verbeterd. Het Nationaal Hitteplan voor mensen heeft als doel om organisaties, zoals GGD’en, brancheorganisaties en het Nederlandse Rode Kruis, er tijdig op te attenderen dat een periode van aanhoudend warm weer wordt verwacht. Deze organisaties waarschuwen vervolgens hun achterban en regionale contacten, die via het Hitteplan maatregelen aangereikt krijgen waarmee de gevolgen van de aanhoudende hitte kunnen worden beperkt. Het protocol ‘Extreme weersomstandigheden’ heeft een vergelijkbaar doel, namelijk de paardenhouderij op de hoogte brengen van de risico’s van extreme warmte (en soms kou) en alle betrokkenen handvatten geven over maatregelen die kunnen worden genomen om problemen te voorkomen.

Zweten en uitdrogen
Als een paard zweet gaan naast water ook allerlei elektrolyten verloren. Bij het paard bevat zweet meer elektrolyten (zoals natrium, kalium, chloor en calcium) per liter vocht dan het bloed en andere lichaamsvloeistoffen. Dat betekent dat als een paard erg veel zweet er relatief weinig elektrolyten in het lichaam achterblijven. Als de elektrolytenconcentraties in het lichaam laag zijn, zal de dorstprikkel en dus de interesse om te willen drinken verdwijnen. Dát leidt dan dus snel tot problemen, want paarden kunnen dan uitdrogen, terwijl er meer dan genoeg water voor hun neus staat. Afhankelijk van de omstandigheden kan het dus verstandig zijn om paarden op warme dagen, als ze veel zweten, extra elektrolyten te voeren. Als men de elektrolyten wil oplossen in het drinkwater, dan wel goed opletten of de paarden dit water nog wel willen drinken. Voor fok­ en gebruikspaarden is een normaal rantsoen en een liksteen doorgaans voldoende om in de behoefte van elektrolyten te voorzien. Voor (top)sportpaarden is het verstandig voor de voorziening van elektrolyten een rantsoenberekening te laten doen.

Transport
Bij een omgevingstemperatuur van 30°C en hoger is uiterste voorzichtigheid geboden bij het transport van dieren. Vervoer van dieren dat meer dan acht uur duurt (dat zal vanuit Nederland dus in de meeste gevallen vervoer over de landsgrenzen zijn) is dan niet toegestaan. De NVWA zal hiervoor geen certificaten verlenen. Als men bij warm weer toch op pad wil, bedenk dan tevoren goed op welk tijdstip men wil gaan rijden, hoe de trailer of veewagen zo goed mogelijk geventileerd kan worden en wat de te verwachten verkeersdrukte zal zijn. Houd de verkeersinformatie zorgvuldig in de gaten en bedenk dat de reis afbreken en teruggaan soms echt het verstandigste is. Met een paard in een trailer, of in een veewagen, in een file terecht komen, kan het welzijn van het paard/paarden ernstig aantasten. Wanneer de paardenauto volledig airconditioned is en er ook drinkbakjes aan boord zijn of elke paar uur gestopt wordt om water aan te bieden, kan er natuurlijk ook bij (heel) warm weer wel gereisd worden.  

Buitentemperatuur vanaf 35˚C en hoger
Door alle betrokkenen in Nederland wordt een temperatuur van 35°C of hoger gezien als te extreem om op diervriendelijke manier transport te kunnen realiseren. Er mogen dan geen dieren vervoerd worden, ongeacht of het kort of lang transport betreft, tenzij de wagen volledig airconditioned is. Dit is vastgelegd in de transportverordening. Transport van zieke of gewonde paarden naar een kliniek is uitgezonderd van de transport ­ verordening en is derhalve bij temperaturen ≥35°C wel mogelijk (Verordening EG 2005/1, artikel 1 lid 5). Natuurlijk moet de temperatuur in het vervoermiddel zorgvuldig gecontroleerd worden (zorgen voor voldoende ventilatie). Bij calamiteiten zal, zo nodig, hulp aan politie moeten worden gevraagd.

Evenementen wel of niet aflasten
Als er sprake is van een voorspelde tropische dag (buitentemperatuur ≥30°C) is voor paardenevenementen voorzichtigheid geboden. Het wel of niet door laten gaan van een evenement is dan afhankelijke van andere meespelende factoren, zoals wel of geen wind, wel of niet bewolkt, wel of geen schaduw op het terrein en wel of niet aanwezig zijn van voldoende drink­ en koelwatervoorzieningen en tijdstip van de dag. Als er sprake is van een op betreffende plaats in Nederland voorspelde buitentemperatuur ≥35°C, moet een evenement met paarden worden afgelast (zie verder Protocol). 

Meer lezen? 
Prof.em. dr. Marianne Sloet (Eikenlust Equine Consultancy, Bilthoven), de vaste auteur van de veterinaire artikelen in het KWPN Magazine, ging in de laatste editie van het KWPN Magazine dieper in op de kwestie paarden en hitte. Het artikel biedt op een praktische manier handvatten voor iedere paardenliefhebber en is online terug te lezen. 

Artikel KWPN Magazine

Foto: Dirk Caremans

Bron: KWPN (overname niet toegestaan).