Spenen is vaak een stressvol moment voor merrie en veulen (en ook voor een onervaren eigenaar). Hoe kan het spenen het beste worden aangepakt en zijn er misschien meerdere wegen die naar Rome leiden? Belangrijk is om er van tevoren al een keer goed over na te denken.

In de natuur, zoals bij Koniks en zebra’s, blijven veulens doorgaans minstens zeven maanden bij de merrie en vaak tot het volgende veulen het jaar erop is geboren. De jaarling is dan nog wel in de kudde van de merrie, maar drinkt niet meer bij haar. Het spenen verloopt dus heel geleidelijk.

Veulen
Er zijn veel zaken die een rol spelen bij het spenen van paarden en pony’s. Zaken die het veulen betreffen zijn bijvoorbeeld leeftijd, karakter en start in het leven. Veulens hebben vroeger of later vaak de behoefte om meer afstand tot de merrie te nemen. Brutale veulens vaak wat eerder dan timide dieren. Ook gezondheid speelt een belangrijke rol. Veulens die een vlotte start hebben gehad, dus na de geboorte snel opstaan en vlot goed biest drinken, ontwikkelen zich vaak sneller dan veulens die een moeilijkere start hebben gehad. Veulens die echt (diergeneeskundige) behandeling nodig hebben gehad zoals sondevoeding of plasma infuus of zelfs verpleegd zijn op een intensive care afdeling zijn doorgaans op vier maanden oud nog niet gereed om gespeend te worden. Goede eters, die vlot gras en brok willen eten, en goed water drinken kunnen sneller worden gespeend dan veulens die daar meer moeite mee hebben. 

Merrie
Ook de merrie speelt een rol bij de wijze en het tijdstip van spenen. Zo zal men een veulen van een merrie die (ook) in de sport loopt liever wat vroeger spenen, terwijl dat bij een merrie die uitsluitend voor de fokkerij wordt gebruikt minder een rol speelt. Als de merrie ziek is of als de merrie erg slijt onder het zogen van het veulen kan dat een duidelijke rol spelen bij de keuze van het moment van spenen.  Het is dus verstandig hier bij iedere merrie met veulen goed op te letten. Verder zijn er merries die na zes tot zeven maanden ‘het wel gezien hebben’. Zij laten het veulen niet meer toe om te drinken en zo wordt het veulen geleidelijk gespeend al loopt hij nog wel in de buurt van de merrie.

Niet vóór vier maanden
De meeste fokkers en wetenschappers zijn het er over eens dat het onverstandig is om te spenen vóór het veulen tenminste vier maanden oud is. Het veulen is dan vaak nog niet in staat om zonder merriemelk volledig in zijn energiebehoefte te voorzien. Ook heeft het veulen dan vaak de bescherming en de ‘opvoeding’ van de merrie nog nodig. Veulens langer dan tien tot twaalf maanden bij de merrie laten is meestal ook niet zo verstandig, omdat er dan problemen kunnen ontstaan als het volgende veulen wordt geboren. De mooiste leeftijd om te spenen ligt vaak rond de vijf tot zes maanden leeftijd. Er kunnen dan bij een opfokker op tijd passende groepen worden geformeerd en de veulens zijn, als ze niet al te laat geboren zijn, al een beetje over de ‘dip’ van het spenen heen als de winter zich aandient.

Wijze van spenen
Grotere fokkers met een flink aantal merries kiezen er vaak voor om alle veulens op een bepaald moment tegelijk te spenen. Kleine fokkers of mensen met maar één of twee veulens kiezen soms voor een veel geleidelijkere manier van spenen.
Grote fokkers met veel merries met veulens halen vaak alle dieren naar binnen en zetten de veulens twee aan twee in veilige, ruime, goed-afsluitbare boxen. De twee veulens hebben dan gezelschap aan elkaar en missen hun moeder minder. De merries worden naar een ander bedrijf gebracht of in ieder geval zo ver weg gezet dat merries en veulens elkaar niet meer kunnen horen. Andere fokkers brengen alle te spenen veulens of alle merries als groep naar een andere locatie. Soms worden de veulens en de merries in overleg met de dierenarts op het moment van spenen gesedeerd (krijgen een kalmerend middel). De dieren worden door sederen wat rustiger en zijn makkelijker te hanteren en minder gestrest. Wel goed opletten dat aan dieren onder sedatie geen voer wordt verstrekt, omdat ze vaak minder goed kauwen en dan een slokdarmverstopping kunnen oplopen. Ook lopen sommige dieren na sederen wat minder zeker (atactisch).

Kleinere fokkers
Kleinere fokkers of fokkers met maar één of twee veulens spenen nog al eens veel geleidelijker. Zij beginnen al vanaf kort na de geboorte merrie en veulen enkele minuten te scheiden, bijvoorbeeld door de merrie uit de box te halen en voor de box te poetsen. Zij maken het veulen dan ook halster-mak en leren het veulen al heel jong om een voetje te geven. Dat is erg makkelijk voor de smid. Het scheiden van merrie en veulen wordt vervolgens geleidelijk in tijd en in afstand opgevoerd. Als dit zorgvuldig gebeurt zullen merrie en veulen al snel het vertrouwen krijgen dat ze weer bij elkaar worden gebracht. De merrie kan dan als het veulen zo’n twee maanden oud is weer gebruikt worden om te rijden of te mennen terwijl het veulen rustig op stal staat te wachten. Ook zijn er fokkers die de laatste zeven tot tien dagen voor het spenen merrie en veulen ’s nachts in twee boxen naast elkaar zetten zodat ze elkaar wel kunnen zien en horen, maar het veulen niet meer bij de merrie kan drinken. Het is dan gemakkelijk om te controleren of het veulen goed eet en drinkt. Overdag mogen ze dan nog wel samen in de wei.

Leer meer over afspenen.

Dit artikel komt uit het julinummer van het KWPN Magazine. Wilt u graag het hele artikel lezen en meer lezen over de praktische aanpak, vaccineren, ontwormen, wedstrijden of buitenritten, uier(ontstekingen) en maagzweren? Lees dan het artikel via onze website. Leden krijgen het KWPN Magazine, met daarin prachtige verhalen, interessante achtergrondartikelen, persoonlijke interviews en fokkerij-informatie, maandelijks thuisgestuurd. Geen lid? Bestel dan het KWPN Magazine in de KWPN Webshop.

Tekst: prof.em. dr. Marianne Sloet, Eikenlust Equine Consultancy, Bilthoven